Στους πρόποδες του Παρνασσού, στο υποβλητικό τοπίο που σχηματίζεται ανάμεσα σε δύο θεόρατους βράχους, τις Φαιδριάδες, βρίσκεται το πανελλήνιο ιερό των Δελφών και το πιο ξακουστό μαντείο της αρχαίας Ελλάδας. Σύμφωνα με πανάρχαιο μύθο, οι δύο αετοί που εξαπέστειλε ο Δίας από τα πέρατα του σύμπαντος για να βρει το κέντρο του κόσμου, συναντήθηκαν στους Δελφούς. Έκτοτε οι Δελφοί ταυτίστηκαν με τον ομφαλό της γης, και όχι μόνο γεωγραφικά.
Για πολλούς αιώνες αποτελούσαν υψηλό πνευματικό και θρησκευτικό κέντρο, καθώς και σύμβολο ενότητας του αρχαίου ελληνισμού. Αυτό αποδεικνύουν, άλλωστε, τα πολυάριθμα έργα τέχνης που αφιέρωσαν εδώ απεσταλμένοι πρέσβεις πόλεων-κρατών αλλά και μεμονωμένα άτομα. Η ύπαρξη των Δελφών χάνεται στα βάθη της ιστορίας και της μυθολογίας. Σύμφωνα με την παράδοση, αρχικά εδώ υπήρχε ιερό αφιερωμένο σε γυναικεία θεότητα, τη Γη, με φύλακα τον φοβερό δράκοντα Πύθωνα. Στην αρχαία λογοτεχνία περιγράφεται πώς ο Απόλλωνας, μεταμορφωμένος σε δελφίνι και συνοδευόμενος από Κρήτες, έφθασε στην Κίρρα, το επίνειο των Δελφών. Κατόπιν σκότωσε τον Πύθωνα και ίδρυσε το δικό του ιερό. Ο μύθος αυτός, σχετικά με την έλευση και κυριαρχία του Απόλλωνα, επιβίωσε σε εορταστικές αναπαραστάσεις, τα Σεπτήρια, τα Δελφίνια, τα Θαργήλεια, τα Θεοφάνεια, και, φυσικά, τα περίφημα Πύθια, που περιελάμβαναν μουσικούς διαγωνισμούς και γυμνικούς αγώνες.
Τα παλαιότερα ευρήματα στην περιοχή των Δελφών χρονολογούνται στη νεολιθική εποχή (περ. 4000 π.Χ.) και προέρχονται από το Κωρύκειο Άντρο, σπήλαιο στον Παρνασσό, όπου τελούνταν οι πρώτες λατρείες. Στο χώρο όπου αργότερα αναπτύχθηκε το ιερό του Απόλλωνα προϋπήρχε οικισμός και νεκροταφείο της μυκηναϊκής περιόδου. Τα ίχνη κατοίκησης είναι ελάχιστα και πολύ αποσπασματικά μέχρι τον 8ο αι. π.Χ., οπότε επικράτησε η λατρεία του Απόλλωνα και εξελίχθηκε το ιερό με το μαντείο και τα θρησκευτικά οικοδομήματά του. Προς το τέλος του 7ου αι. π.Χ. κτίστηκαν οι πρώτοι λίθινοι ναοί, αφιερωμένοι ο ένας στον Απόλλωνα και ο άλλος στην Αθηνά, που επίσης λατρευόταν επίσημα, με την επωνυμία Προναία ή Προνοία , και μάλιστα σε δικό της τέμενος.
Όπως προκύπτει από φιλολογικές μαρτυρίες και αρχαιολογικά ευρήματα, στους Δελφούς λατρεύονταν επίσης η Άρτεμις, ο Ποσειδώνας, ο Διόνυσος, ο Ερμής, ο Ζευς Πολιεύς, η Υγεία και η Ειλείθυια. Με το ιερό συνδέεται ο θεσμός της Aμφικτυονίας, της ομοσπονδίας από δώδεκα έθνη της Θεσσαλίας και της Στερεάς Ελλάδας, που αποτελούσε αρχικά θρησκευτική ένωση, ενώ αργότερα απέκτησε και πολιτική σημασία. Η δελφική αμφικτυονία είχε τον έλεγχο της περιουσίας και λειτουργίας του ιερού, αφού όριζε τους ιερείς και άλλους αξιωματούχους, εκλέγοντάς τους πάντα από κατοίκους των Δελφών.
Υπό την προστασία και τη διοίκησή της στον 6 ο αι. π.Χ. το ιερό εδραίωσε την αυτονομία του έναντι των διεκδικητών του (Α΄ Ιερός πόλεμος), αύξησε την επιρροή του, μεγάλωσε σε έκταση, και αναδιοργάνωσε τα Πύθια, τους δεύτερους σε σημασία πανελλήνιους αγώνες μετά τους Ολυμπιακούς, που διεξάγονταν ανά τετραετία.
